Kamu yararına olacak durumlarda tüzel ya da gerçek kişiliklerin kendine ait mülkiyetleri kapsamında olan bir gayrimenkulünü, karşılığı ödenerek alınması ve kamu yararı için gerçekleştirilecek bir projede kullanılması işlemine kamulaştırma adı verilir.
Kamu yararına kullanmak adına kamulaştırılacak olan gayrimenkuller 2942 sayılı Kanunun ilk ve 7. maddesinde bildirilmiştir. Söz konusu olan ilk maddede, araziler sınırları ayırmaya yeter araçlarla sınırlandırılmış ve belirlenmiş olan yer yüzeyler ve oranların ayrılmaz bütünleyicileri, tapu sicilindeki daimi ve müstakil olmak üzere ayrıca kaydedilen haklar mesela kaynak hakkı, üst hakkı gibi, kaynaklar ve kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı olan bağımsız bölümlerin olduğu belirtilmiştir.
Kamulaştırma Kanunu’nun 7. Maddesinde de, kamulaştırmayı yapacak olan idare, kamulaştırmaya ya da kamulaştırma yolu ile üzerinde irtifa hakkı kurulacak olan taşınmaz malların ya da kaynakların sınırını, cinsini ve yüz ölçümünü gösterir ölçekli planını yapar ya da yaptırır. Kamulaştırılan gayrimenkulün sahibini, tapunun bir kaydı yoksa zilyetlerini ve bunların adreslerini, vergi, tapu ve nüfus kayıtları üzerinden veya haricen yaptırılacak olan araştırma ile belgelere bağlamak şartıyla tespit ettirir.
Konu ile alakalı olan vergi dairesi, idarenin talebi üzerine gayrimenkul ve kaynakların vergi değeri ve beyanı, vergi beyanı bulunmadığı zamanlarda da beyan yerine geçip takdir edilecek olan değeri en fazla 1 ay içerisinde verir.
Söz konusu olan idare, taşınmaz malın kamulaştırmasına dair olan kararı aldıktan sonra, kamulaştırmanın tapu sicili için şerh verilmesini, kamulaştırmaya konu olan taşınmazın kayıtlı olduğu tapu dairesine bildirir. Yapılan bildirimin tarihinden itibaren malik değiştiği halde, mülkiyette ya da mülkiyetten hariç ayni haklarda oluşabilecek değişiklikleri tapu dairesinin, kamulaştırmayı gerçekleştiren idareye bildirmesi gibi bir zorunluluğu vardır. Şerh tarihinden sonra altı ay içerisinde idare tarafında 10’uncu madde maddeye nazaran kamulaştırma bedelinin tespit edilmesi ile idare adına tescili istendiği zaman bulunulduğuna dair mahkemeden alınmış olan belge tapu dairesini ibraz edilmediği sürece, bu şerh tapu idaresi tarafından sicilden resmen silinir.
Kamulaştırma Süreci Nasıl İşler?
İmar planı yürürlüğü girdiği tarihten itibaren ilk 3 ay içerisinde belediyeler tarafından 5 yıllık bir imar programı hazırlanır. Mevzu olan bu imar programlarının görüşülebilmesi için, yatırımcı ve kamu kuruluşlarının temsilcileri düzenlenen meclis toplantısına katılır. Yapılan toplantının ardından kamu kuruluşları için tahsis edilmiş olan bölgeler, kuruluşlara bildirilir. Kamu kuruluşları da, bu süreç içerisinde kendilerine tahsis edilen bu alanları kamulaştırır.
